Oekraïne

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Україна
Oekrajina
Flag of Ukraine.svg Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg
(Details) (Details)
Oekraïne
Basisgegevens
Officiële landstaal Oekraïens
Hoofdstad Kiev
Regeringsvorm Republiek
Religie Oosters-orthodox (76,5%[1]), Rooms-katholiek (8%)
Oppervlakte 603.700 km² [2] (7% water)
Inwoners 48.457.102 (2001)[3]
45.700.395 (2009)[4] (75,7/km² (2009))
Overige
Volkslied Sjtsje ne vmerla Oekrajiny
Munteenheid grivna (UAH)
UTC +2 (zomers: +3)
Nationale feestdag 24 augustus
Web | Code | Tel. .ua | UKR | 380
Voorgaande staten
Sovjet-Unie Sovjet-Unie 1991 (Val Sovjet-Unie)
Topografie
Oekraïne
Portaal  Portaalicoon   Landen & Volken

Oekraïne (letterlijk: "grensland"[5], Oekraïens: Україна[6]) is een land in Oost-Europa dat in het zuiden grenst aan de Zwarte Zee, in het oosten aan Rusland, in het noorden aan Wit-Rusland en in het westen aan Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Moldavië.
Oekraïne is na Rusland het grootste land van Europa. Het is echter wel het grootste land dat geheel in Europa ligt. De hoofdstad is Kiev (Kyjiv).

Ten noorden van Kiev ligt Tsjernobyl waar zich in 1986 een nucleaire ramp voltrok. Drie grote rivieren doorkruisen het land: de Dnjepr (Dnipro), de Dnjestr (Dnister) en de Donets.

Inhoud

Geschiedenis

Wetenschappers uit Oekraïne.
1rightarrow.png Zie Geschiedenis van Oekraïne voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de 9e-13e eeuw was in gedeelten van het huidige Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland het Kievse Rijk gevestigd, opgericht door de Varjagen uit Scandinavië, die onder andere handel dreven op Constantinopel. In 988 werd het Byzantijnse christendom geïntroduceerd bij de bekering van Vladimir de Heilige, de toenmalige vorst van het Kiëvse Rijk. Het Rijk van Kiev (ook vaak Rus' genoemd) raakte langzamerhand versnipperd over verschillende vorstendommen en het Oekraïense grondgebied viel in 1240 ten prooi aan invallen van Mongolen. In de 13e en 14e eeuw wist Litouwen steeds meer voormalige Russische vorstendommen ten westen van de Dnjepr onder zijn gezag te verenigen. In 1362 werd ook Kiev ingenomen. Litouwen fuseerde in 1569 met Polen. De gebieden ten oosten van de Dnjepr werden in 1686 onderdeel van Rusland, en wer­den geleidelijk gerussificeerd. Die ten westen van de Dnjepr bleven Pools, kwamen in 1795 onder Habsburg, en ondergingen een westerse invloed. In deze periode werden de grondslagen gelegd voor de nu nog bestaande verschillen tussen het westen en het oosten.

Na de Oktoberrevolutie volgden tijdens de Russische Burgeroorlog verschillende staten elkaar op in Oekraïne:

In 1922 werd de Oekraïense SSR onderdeel van de Sovjet-Unie. Tijdens het bewind van Stalin onderging het oostelijke deel van Oekraïne een krachtige industriële ontwikkeling. De gedwongen collectivisering van landbouwbedrijven leidde evenwel tot de holodomor-hongersnood van 1932-33 waardoor een vijfde deel van de boerenbevolking (5 tot 10 miljoen mensen) het leven liet.

In 1939 kwam ook het westelijk deel van Oekraïne onder Sovjetbewind. In 1941 vielen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen. Zij gingen daarbij over tot grootschalige jodenvervolgingen en het ronselen van ‘Ostarbeiter’. Oekraïne verloor toen een zesde deel van de bevolking. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde Oekraïne zich tot een van de belangrijkste en meest welvarende Socialistische Sovjetrepublieken (SSR's) van de Sovjet-Unie. In 1954, tijdens het bewind van Chroesjtsjov, werd het schiereiland de Krim overgeheveld van Rusland naar Oekraïne.

Na de staatsgreep in Moskou riep het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit. Het land wordt sinds de onafhankelijkheid meestal aangeduid als ‘Oekraïne’, zonder het lidwoord ‘de’.

Bestuurlijke indeling

1rightarrow.png Zie Bestuurlijke indeling van Oekraïne voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Oekraïne is onderverdeeld in 24 oblasten, een autonome republiek en twee steden met een bijzondere status.

Oblasten:

Geografie

Kaart van Oekraïne

Oekraïne ligt in het zuidwesten van de voormalige Sovjet-Unie. In het westen en zuidwesten grenst het aan Polen (428 kilometer), Slowakije (90 kilometer), Hongarije (103 kilometer) en Roemenië (362 kilometer); in het zuiden aan Moldavië (939 kilometer) en een gedeelte aan Roemenië (169 kilometer); in het noorden aan Wit-Rusland (891 kilometer) en in het oosten en noordoosten aan Rusland (1576 kilometer). De zuidgrens wordt bepaald door de Zwarte Zee en de Zee van Azov. De kustlijn is 2782 kilometer lang. De langste rivier is de Dnjepr. De oppervlakte van Oekraïne bedraagt 603.700 km², 3 procent van de voormalige Sovjet-Unie en ongeveer 14,4 keer de oppervlakte van Nederland. Daarmee is het na Rusland en Kazachstan de grootste republiek uit de voormalige Sovjet-Unie.

Het landschap bestaat grotendeels uit vlak terrein met de vruchtbare Pontische steppe in het zuiden en uit verschillende plateaus. De belangrijkste daarvan is het Donets(Donbass)plateau in het uiterste oosten van het land. De enige bergen vindt men in het zuiden op het Krimschiereiland (met toppen tot 1545 meter hoogte) en in het westen (Karpaten: 2061 meter). De kust van de Zwarte Zee bestaat uit vele baaien en riviermondingen, terwijl de kust langs de Krim juist rotsachtig is. De kust aan de Zee van Azov is net als die aan de Zwarte Zee vooral laag, met hier en daar zandplaten.

In Oekraïne heerst een gematigd landklimaat met gemiddelde temperaturen in de winter van -7 à -8 graden Celsius in het noordoosten en 2 tot -4 graden Celsius aan de zuidkust van het Krimschiereiland. In de zomer schommelt de gemiddelde temperatuur rond 18 graden Celsius in het noordwesten en 24 graden Celsius in het zuidoosten (subtropisch). De zomers zijn daarmee in het algemeen warm en de winters niet te koud.

Steden

1rightarrow.png Zie lijst van grote Oekraïense steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

67% van de bevolking leeft in steden, de overige 33% op het platteland. De grootste van de 454 steden in Oekraïne zijn:

Bevolking

Taal

Percentage Oekraïens als moedertaal per oblast

De officiële taal van Oekraïne is het Oekraïens. Het Oekraïens is nauw verwant aan het Russisch, te vergelijken met de verwantschap tussen het Nederlands en Duits, maar heeft veel Poolse leenwoorden wat komt door de eeuwenlange Pools-Litouwse overheersing. Van de bevolking heeft 67% het Oekraïens als moedertaal, maar veel mensen spreken ook Russisch. 24% spreekt het Russisch ook als moedertaal[1], vooral op de Krim, en de oostelijke oblasten Donetsk en Loehansk. In het westen spreekt een kleine minderheid ook Hongaars, Pools en Roemeens. Op de Krim spreekt een minderheid het Krimtataars.

Toen Oekraïne deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, werd de kennis van het Oekraïens niet aangemoedigd, maar na de onafhankelijkheid bloeide de taal weer op. Toch is de taal in dit voorheen sterk gerussificeerde land nog steeds een zeer gevoelig punt, met name door de aanwezigheid van de vele etnische minderheden, van wie de 15 miljoen Russen de belangrijkste zijn. Vooral oudere Oekraïners spreken ook beter Russisch dan Oekraïens, omdat het Russisch lange tijd als eerste taal op school geleerd werd.[7]

Het Oekraïens maakt gebruik van het cyrillische schrift.

Religie

Oekraïne is overwegend christelijk. In 988 besloot vorst Vladimir de Grote zich tot het christendom te bekeren en liet zich dopen. 76,5 % van de bevolking behoort tot de Oekraïens-orthodoxe Kerk. Zij zijn echter verdeeld over het Patriarchaat van Kiev (50,4 % van de totale bevolking) en het Patriarchaat van Moskou (26,1 % van de totale bevolking)[1]. Daarnaast bestaat de kleinere Oekraïens autocefale Orthodoxe Kerk, die thans alleen aanhang heeft in de westelijke provincies van het land.

De Oekraïens Grieks-katholieke Kerk of Oekraïens-katholieke Kerk ontstond in 1596 bij de Unie van Brest-Litovsk als een met Rome geünieerde Kerk. In 1946 diende ze op last van de Sovjetautoriteiten over te gaan tot de Oosters-orthodoxe Kerk en volgde een jarenlange vervolging: haar kerken werden gesloten en haar priesters veroordeeld tot ballingschap of een clandestien bestaan. Vanaf 1988 konden de katholieken uit de clandestiniteit treden en op 30 maart 1991 kon aartsbisschop Myroslav Ivan kardinaal Loebachivsky terug naar Oekraïne keren en de kathedraal St. Joris te Lviv terug in bezit nemen. Na de onafhankelijkheidsverklaring van het land in augustus 1991, werd de kerkelijke hiërarchie in 1992 weer hersteld en kon het katholieke geloof weer beleden worden. Acht procent[1] van de Oekraïense bevolking behoort tot de Oekraïens-katholieke Kerk, wat neerkomt op zo'n 3,5[8] à 3,7 miljoen mensen. Buiten Oekraïne heeft deze Kerk ongeveer een klein miljoen leden, voornamelijk in Noord- en Zuid-Amerika en in West-Europa. Zij erkent de leer en het gezag van de paus en volgt de Byzantijnse ritus. In juni 2001 bezocht paus Johannes Paulus II Oekraïne.

Joden vormen in Oekraïne met hun 300.000 (0,6%[1]) een minderheid, maar zijn cultureel en religieus nog zeer actief.

Er leven ongeveer 500.000 moslims in Oekraïne[9]. De islam maakt al eeuwen deel uit van het religieuze leven in Oekraïne. De meeste moslims zijn Krim-Tataren, die in 1944 door dictator Stalin naar Centraal-Azië gedeporteerd werden. Sinds eind jaren tachtig keerden ze terug uit ballingschap terug naar de Krim, waar ze regelmatig botsen met Oekraïense en Russische christenen.

Politiek

Staatsinrichting

Oekraïne riep op 24 augustus 1991 zijn onafhankelijkheid uit, toen in de Sovjet-Unie een staatsgreep van conservatieve krachten was mislukt. De bevolking sprak zich op 1 december per referendum uit voor onafhankelijkheid. Enkele weken later hield de Sovjet-Unie op te bestaan.

Thans is Oekraïne lid van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (het GOS).

Diverse staatkundige gegevens:

1rightarrow.png Zie ook de presidenten van Oekraïne en de premiers van Oekraïne

Parlementsverkiezingen

1rightarrow.png Zie de Oekraïense verkiezingen 2004 en de Volgende Oekraïense parlementsverkiezingen

Sport

Voetbal

De UEFA heeft de organisatie van de EK voetbal eindronde in 2012 toegewezen aan Polen en Oekraïne. De duels op het EK van 2012 worden gelijk over beide landen verdeeld. Oekraïne levert vier speelsteden (Kiev, Donetsk, Charkov en Lviv) en de EK-finale zal waarschijnlijk in het Olympisch Stadion in Kiev (capaciteit ruim 77.000 zitplaatsen na verbouwing) gespeeld worden.

1rightarrow.png Zie ook het Oekraïens voetbalelftal

Trivia