| Republik Österreich | ||||||
|
||||||
 |
||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Duits (regionaal ook Sloveens, Kroatisch en Hongaars)[1] | |||||
| Hoofdstad | Wenen | |||||
| Regeringsvorm | Federale republiek | |||||
| Religie | 2001:[1] 73,6% katholiek 4,7% protestants 4,2% moslim 3,5% anders 2% niet nader beschreven 12% geen |
|||||
| Oppervlakte | 83.858 km² [2] | |||||
| Inwoners | 8.032.926 (2001)[3] 8.210.281 (2009)[4] (97,9/km² (2009)) |
|||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Land der Berge, Land am Strome | |||||
| Munteenheid | euro (EUR) |
|||||
| UTC | +1 (zomer +2) | |||||
| Nationale feestdag | 26 oktober | |||||
| Web | Code | Tel. | .at | AUT | 43 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
|
||||||
| Topografie | ||||||
 |
||||||
|
||||||
Oostenrijk (Duits: Österreich), officieel de Republiek Oostenrijk (Duits: Republik Österreich), is een land in Centraal-Europa. Het land grenst in het westen aan Zwitserland en Liechtenstein, in het noorden aan Duitsland en Tsjechië, in het oosten aan Slowakije en Hongarije en in het zuiden aan Italië en Slovenië.
Oostenrijk ligt in de Alpen en heeft een oppervlakte van 83.858 km², waarvan slechts 32% van het land onder de 500 meter ligt. De hoofdstad is Wenen, dat ook met afstand de grootste stad van het land is. Van de inwoners spreekt het merendeel Duits, dat ook de officiële taal is.
De geschiedenis van Oostenrijk gaat terug tot de Romeinse tijd, maar het huidige Oostenrijk is een overblijfsel van het Keizerrijk Oostenrijk, dat in de 19e eeuw tot de Europese grote mogendheden behoorde. Het land was van 1867 tot 1918 onderdeel van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en na de kortstondige Republiek Duits-Oostenrijk ontstond in 1919 de Eerste Oostenrijkse Republiek. Na de Duitse annexatie en bezetting in de Tweede Wereldoorlog en de bezetting door de geallieerden in de periode daarna, werd in 1955 Oostenrijk middels het Oostenrijks Staatsverdrag weer zelfstandig en werd de Tweede Oostenrijkse Republiek gevestigd.
Staatkundig gezien is Oostenrijk een federale parlementaire republiek met negen deelstaten. Het staatshoofd is de Bondspresident, de Bondskanselier is het regeringshoofd. Oostenrijk is lid van de Europese Unie, de Verenigde Naties en een groot aantal andere internationale organisaties.
Inhoud |
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Nadat het land door Romeinen, Hunnen, Langobarden, Ostrogoten, Beieren en Franken veroverd en overheerst werd, werden de verschillende hertogdommen in Oostenrijk van de 10e tot de 13e eeuw geregeerd door de Babenbergers. De Babenbergers werden opgevolgd door de Habsburgers, die deze landen tot de 20e eeuw bleven regeren. De Habsburgers breidden hun macht vooral via erfopvolging uit over vele andere landen en werden zo heersers over een grote staatkundige eenheid die de Habsburgse monarchie wordt genoemd.
In 1804 werd het Keizerrijk Oostenrijk uitgeroepen, toen duidelijk werd dat het Heilige Roomse Rijk, waar Oostenrijk deel van had uitgemaakt, ten dode was opgeschreven. In 1848 kwamen de Hongaren in opstand tegen de Oostenrijkse regering. Deze opstand werd neergeslagen, maar na de Oostenrijkse nederlaag tegen Pruisen in de Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog werd alsnog een compromis bereikt met de Hongaren. Door deze Ausgleich werd in 1867 het keizerrijk vervangen door de Oostenrijk-Hongaarse dubbelmonarchie. Na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog werd dit opgesplitst in verschillende onafhankelijke landen en bleef Oostenrijk uiteindelijk in zijn huidige vorm over, waarbij Vorarlberg, Burgenland en Karinthië via volksraadplegingen besloten bij Oostenrijk te willen horen.
In 1918 werd Oostenrijk een republiek. Deze republiek Deutschösterreich hield stand tot 1919. Als gevolg van het Verdrag van Saint-Germain werd het land ontbonden en ontstond de Republiek Oostenrijk. Deze Eerste Republiek zou tot 1938 stand houden, hoewel kanselier Engelbert Dollfuss na 1933 als een dictator regeerde. In 1938 werd Oostenrijk geannexeerd door het Derde Rijk (de Anschluss).
Na de nederlaag van de nazi's werd Oostenrijk door de geallieerden bezet tot 1955. Het land werd toen een volledig zelfstandig land onder voorwaarde dat het altijd neutraal zou blijven. Na de ineenstorting van het communisme in Oost-Europa werd Oostenrijk meer betrokken bij de Europese politiek. In 1995 werd het land lid van de Europese Unie en in 2002 voerde het de euro in.
Geografie
| Zie Geografie van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Oostenrijk is een binnenstaat, het kent geen kustlijn. Wel heeft het land 2562 kilometer aan landgrenzen, aan de volgende acht landen: Duitsland (784 km), Italië (430 km), Hongarije (366 km), Tsjechië (362 km), Slovenië (330 km), Zwitserland (164 km), Slowakije (91 km) en Liechtenstein (35 km).
De Alpen strekken zich over een groot deel van Oostenrijk uit: driekwart van het land behoort tot dit berggebied. Het natuurschoon van Tirol, Salzkammergut, Innsbruck, de Oostenrijkse Alpen, en de stad Salzburg en de aantrekkelijkheid van Wenen en andere culturele centra hebben Oostenrijk tot een belangrijk Europees toeristencentrum gemaakt.
De hoogste berg in Oostenrijk is de Großglockner met 3797 meter. Andere hoge bergen zijn de Wildspitze (3768 m), de Weißkugel (3739 m), de Großvenediger (3674 m), de Hintere Schwärze (3628 m) en de Similaun (3606 m). In het oosten langs de Donau kenmerkt het landschap zich door glooiende heuvels en vlaktes. Het diepste punt van Oostenrijk is Hedwighof in Burgenland met 114 meter boven zeeniveau.
De belangrijkste twee rivieren zijn de Donau en haar zijrivier de Inn. Buiten de Inn stromen de Herberg, Enns en Mur in de Donau. De Lech is een zijrivier van de Donau. Het grootste meer is het Neusiedler Meer, dat zich bevindt op de grens met Hongarije en op een hoogte van 115 m.
Klimaat
Het heuvelland, de laagvlakten en de dalen hebben een landklimaat. Boven de 1500 meter is een hooggebergteklimaat. Het westelijk deel van het land is beduidend natter dan het oosten. Gebieden aan de zuidkant van de Alpen hebben mediterrane trekjes. De föhnwind is van invloed op het temperatuur en weerverloop.
Grootste steden
| Zie ook Lijst van steden en plaatsen in Oostenrijk |
De enige steden in Oostenrijk met meer dan 250.000 inwoners zijn Wenen en Graz, Wenen is veruit de grootste stad van het land.
| Naam | Deelstaat | Bevolking | Naam | Deelstaat | Bevolking | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Wenen | Wenen | 1.651.437 | 11 | Steyr | Opper-Oostenrijk | 39.340 | |
| 2 | Graz | Stiermarken | 250.099 | 12 | Wiener Neustadt | Neder-Oostenrijk | 39.208 | |
| 3 | Linz | Opper-Oostenrijk | 189.343 | 13 | Feldkirch | Vorarlberg | 31.458 | |
| 4 | Salzburg | Salzburg | 150.269 | 14 | Bregenz | Vorarlberg | 28.933 | |
| 5 | Innsbruck | Tirol | 117.180 | 15 | Leoben | Stiermarken | 25.804 | |
| 6 | Klagenfurt | Karinthië | 91.044 | 16 | Wolfsberg | Karinthië | 25.301 | |
| 7 | Wels | Opper-Oostenrijk | 58.862 | 17 | Klosterneuburg | Neder-Oostenrijk | 24.797 | |
| 8 | Villach | Karinthië | 57.925 | 18 | Baden bei Wien | Neder-Oostenrijk | 24.502 | |
| 9 | Sankt Pölten | Neder-Oostenrijk | 49.869 | 19 | Krems | Neder-Oostenrijk | 23.713 | |
| 10 | Dornbirn | Vorarlberg | 44.809 | 20 | Traun | Opper-Oostenrijk | 23.470 |
Zie ook
Bestuurlijke indeling
Deelstaten (Bundesländer) met hoofdstad
| Zie Deelstaten van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
 |
|
Bevolking
De verspreiding van het Duits in West- en Midden-Europa
Taal
88,6% van de Oostenrijkers gebruikt het Duits als eerste taal en het Duits is tevens in het hele land een officiële taal. Daarnaast spreekt 2,3% Turks, 2,2% Servisch en 1,6% Kroatisch. Het Kroatisch is samen met het Hongaars en Duits, een officiële taal in Burgenland. In Karinthië is daarnaast ook het Sloveens een extra officiële taal. [1]
Religie
Volgens de volkstelling van 2001 was in dat jaar 73,6% van de Oostenrijkers geregistreerd als katholiek. [1] Daarnaast was 4,7% protestant (vnl. luthers), 4,2% moslim, hing 3,5% andere religies aan en had 12% geen religie [1].
De Katholieke Kerk telt in Oostenrijk twee kerkprovincies: de Kerkprovincie Salzburg (Aartsbisdom Salzburg en de bisdommen Feldkirch, Graz-Seckau, Gurk-Klagenfurt, Innsbruck) en de Kerkprovincie Wenen (Aartsbisdom Wenen en de bisdommen Eisenstadt, Linz, Sankt Pölten), één bisdom onder rechtstreeks gezag van de Heilige Stoel (de Abdij Wettingen-Mehrerau) en het Militair Ordinariaat.
In 1933 werd de verhouding tussen de Katholieke Kerk en de staat geregeld in een concordaat. Dit concordaat werd buiten werking gesteld na de aansluiting bij Duitsland maar in 1957 in principe opnieuw erkend en daarna op verscheidene punten herzien en aangevuld.
| Historisch verloop grootste religieuze groeperingen in Oostenrijk [5] |
|||||||||
| jaar | bevolking | katholieken | % | luthers (evangelische kirche) | % | Islam | % | ongelovig | % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1951 | 6.933.905 | 6.170.084 | 89,0 % | 429.493 | 6,2% | - | - | 264.014 | 3,8% |
| 1961 | 7.073.807 | 6.295.075 | 89,0 % | 438.663 | 6,2% | - | - | 266.009 | 3,8% |
| 1971 | 7.491.526 | 6.548.316 | 87,4 % | 447.070 | 6,0% | 22.267 | 0,3% | 321.218 | 4,3% |
| 1981 | 7.555.338 | 6.372.645 | 84,3 % | 423.162 | 5,6% | 76.939 | 1,0% | 452.039 | 6,0% |
| 1991 | 7.795.786 | 6.081.454 | 78,0 % | 338.709 | 5,0% | 158.766 | 2,0% | 672.251 | 8,6% |
| 2001 | 8.032.926 | 5.915.421 | 73,6 % | 376.150 | 4,7% | 338.988 | 4,2% | 963.263 | 12,0% |
| 2008 | 8.350.000 | 5.579.493 [6] | 66,8 % | 328.346[7] | 3,9% | - | |||
| 2009 | 8,376,761[8] | 5,530,000[9] | 66.0 % | 325.314[10] | 3,9 % | - | |||
Volgens meer recente statistieken van de Oostenrijkse Katholieke Kerk waren er 5,662 miljoen katholieken in 2005.[11] Net als in andere landen in Europa daalt het aantal christenen, volgens de Oostenrijkse Katholieke Kerk waren er in 2009 nog 5,53 miljoen katholieken terwijl er 8 jaar eerder in 2001 nog bijna 400 duizend meer waren, een afname met 50 duizend per jaar. Ook in 2009 nam het aantal katholieken met circa 50 duizend af.
In het bisdom Wenen is het aantal katholieken in 2008 gedaald naar 51 % van de bevolking (1,315.545 op een totale bevolking van 2,563.580).
De zondagse kerkgang is in 2008 gedaald naar 698.527 deelnemers (8 % van de totale bevolking) [12].
Ook het lutheranisme - de tweede veel kleinere kerk van Oostenrijk- loopt terug, tussen 2001 en 2008 nam het aantal lutheranen af met 50.000 - van 5 naar 4 % van de oostenrijkse bevolking.
Het lutheranisme boekte in de 16e eeuw in het tegenwoordige Oostenrijk grote successen, maar werd door de Katholieke Reformatie grotendeels teruggedrongen. In 1861 kregen de protestanten door het zogenaamde Protestantenpatent gelijke rechten als de katholieken. In 1925 sloten de luthersen en gereformeerden zich aaneen tot de Evangelische Kirche Augsburgischen und Helvetischen Bekentnisses Oesterreich met aan het hoofd ervan een bisschop. De Protestantenwet van 1961 verleende aan de Evangelische Kirche volledige autonomie en de garantie van financiële steun van staatswege.
Immigratie
Sinds 1945 bood Oostenrijk onderdak aan bijna twee miljoen vluchtelingen van elders uit Europa, hoewel veel van deze vluchtelingen op doortocht naar andere streken zijn gegaan. In 1996 waren ongeveer driehonderdduizend arbeidskrachten van buitenlandse oorsprong. [bron?].
Demografie
Onderstaande cijfers zijn schattingen voor 2008, met uitzondering van waar aangegeven. [1]
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cultuur
Bezienswaardigheden
Musea
Muziek
Er worden in Oostenrijk ieder jaar diverse festivals en concertseries georganiseerd. Regelmatig wordt hier ook door internationale groepen aan deelgenomen. Dit samen met de toeristische aantrekkelijkheid van Oostenrijk maakt dat dit land een geliefde bestemming is voor bijvoorbeeld koren uit allerlei landen.
Eten en drinken
| Zie Oostenrijkse keuken voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In Oostenrijk wordt veel vlees gegeten, zoals de bekende schnitzel. De Oostenrijkse keuken is in eerste instantie een boerenkeuken, vrij zwaar en weinig geraffineerd. Na een soepje (al dan niet met noedels) vooraf volgt standaard een flink stuk vlees, in het algemeen geserveerd met een eenvoudige koolsalade, tomaten, sperziebonen of gemengde salade of de bekende aardappelsalade. Ook goulash kent variaties, van vlees, kip of worst met aardappels. Ook kent Oostenrijk de bekende Wiener Kaffee met Apfelstrudel of Sachertorte.
Sport
Favoriete sporten in Oostenrijk zijn de wintersporten zoals skiën, snowboarden, langlaufen, rodelen, schansspringen, schaatsen en curling. Ook voetbal is in Oostenrijk een veelbeoefende sport. In 2008 was Oostenrijk, samen met Zwitserland, gastland van het Europese Kampioenschap Voetbal.
Zie ook
Onderwijs
Er zijn universiteiten in Wenen, Salzburg, Innsbruck, Graz, Klagenfurt, Linz, Leoben en Krems an der Donau.
Economie
| Zie Economie van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De bosbouw, de veehouderij, en de zuivelproductie zijn overwegend geconcentreerd in de alpiene provincies; Vorarlberg heeft een oude textielindustrie. Ongeveer 5% van de bevolking is actief in (meestal kleinschalige) landbouw. Het land is bijna zelfvoorzienend in termen van voedselproductie. In Opper- en Neder-Oostenrijk en in Burgenland overheerst de landbouw: de belangrijkste gewassen zijn aardappels, suikerbieten, fruit, gerst, rogge en haver.
De productie is divers en vertegenwoordigt ongeveer 35% van het bruto nationaal product. Meer dan de helft van de industrieën is geconcentreerd in het bassin van Wenen; Linz, Steyr, Graz, Leoben, Innsbruck en Salzburg zijn de andere belangrijkste industriële centra. Veel van de industrieën van het land werden genationaliseerd na de Tweede Wereldoorlog, samen met de grootste handelsbanken. De belangrijkste vervaardigde producten zijn machines, voertuigen, ijzer en staal, levensmiddelen, elektrische producten, textiel, chemische producten en kantoorproducten. Vele mineralen noodzakelijk voor de industrie (grafiet, ijzer, magnesium, koper, zink en bruinkool) worden gevonden in Oostenrijk. Het land heeft ook reserves van aardolie, aardgas, zout en uranium en is rijk aan hydro-elektrische energie. De laatste jaren is de dienstensector, waaronder een groot bankwezen, belangrijk voor de economie van Oostenrijk geworden. In deze sector zijn nu meer dan de helft van het aantal arbeidskrachten van de natie actief. De belangrijkste handelspartners zijn Duitsland, Italië, Oost-Europa, Japan en de Verenigde Staten.
Een belangrijke bron van inkomsten is het wintertoerisme in de vele skigebieden. In de zomer wordt er in het Alpengebied veel gewandeld en wordt aldaar veelvuldig de klimsport beoefend.
Overheid en politiek
| Zie Overheid van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Oostenrijk wordt geregeerd onder de herziene grondwet van 1929. Het land is een republiek met een gemengde presidentieel-parlementaire regeringsvorm. De president, die door stemming voor een termijn wordt gekozen van zes jaar, benoemt de eerste minister. Het kabinet, dat door de eerste minister wordt geleid, is verantwoording schuldig aan de Nationalrat van het parlement, dat algemeen volgens evenredige vertegenwoordiging wordt gekozen. De Bundesrat wordt gekozen door de provinciale assemblage.
De huidige president is Heinz Fischer; regeringsleider is bondskanselier Werner Faymann. De drie belangrijke partijen zijn de Sociaaldemocratische partij SPÖ, de partij van de conservatieven ÖVP en de FPÖ, tot april 2005 de partij van wijlen neopopulist en uiterst rechtse Jörg Haider. In april 2005 is deze partij uiteengevallen in de uiterst-rechtse FPÖ en de mildere BZÖ. Andere partijen zijn de Grünen (de Groenen), KPÖ (communisten), LiF (liberalen) en de SLP (uiterst links).
Oostenrijk is een bondsstaat en is bestuurlijk onderverdeeld in 9 deelstaten of Bundesländer.
Verkeer en vervoer
Voor het berijden van Oostenrijkse snelwegen en enkele andere wegen is aankoop van een tolvignet verplicht. Het land kent vele bergpassen, waarvan een groot deel in de winter als gevolg van sneeuwval wordt afgesloten voor het verkeer. Er is circa 133.361 kilometer wegennet. Het spoorwegennet heeft een lengte van circa 6024 kilometer.
Verder zijn er internationale luchthavens in Wenen, Linz, Salzburg, Graz, Klagenfurt en Innsbruck.
In de bergen zijn diverse kabelbanen om naar boven te gaan die voornamelijk gebruikt worden in de winter om skigebieden te bereiken en in de zomer om te wandelen.
| Zie ook: Lijst van Oostenrijkse autosnelwegen |
| Zie ook: Lijst van Oostenrijkse bergpassen |
| Zie ook: Oostenrijks kenteken |
Media
In Oostenrijk zenden de omroepen ORF en Austria Television radio- en televisieprogramma's uit gericht op de Oostenrijkse bevolking.